Ακάκιος

I

Όνομα ιστορικών προσώπων.

1. Γιατρός (1ος αι. μ.Χ.). Είχε επινοήσει φάρμακο κατά της αιμόπτυσης.

2. Δάσκαλος της ρητορικής (4ος αι. μ.Χ.). Συγγραφέας του έργου Ωκύπους, που αποδόθηκε στον Λουκιανό. Σπούδασε στην Αθήνα αλλά καταγόταν από την Καισαρεία. Δίδαξε τη ρητορική στη Φοινίκη και στην Αντιόχεια. Ο Μέγας Κωνσταντίνος τον κάλεσε στην Κωνσταντινούπολη και τον διόρισε σε σημαντική θέση.3. Α. ο Αρκτοτρόφος (τέλη 5ου – αρχές 6ου αι. μ.Χ.). Καταγόταν από την Κύπρο και ήταν πατέρας της αυτοκράτειρας Θεοδώρας, συζύγου του Ιουστινιανού. Την εποχή του αυτοκράτορα ΑναστάσιουΑ’ (491-518) ήταν επιμελητής στα θηρία που συντηρούσαν οι Πράσινοι για τον Ιππόδρομο της Κωνσταντινούπολης.

4. Ανθύπατος Αρμενίας (6ου αι. μ.Χ.). Αναφέρεται στις Νεαρές του Ιουστινιανού. Έγινε ανθύπατος αφού εκτόπισε με μηχανορραφίες τον προκάτοχό του. Η έκτακτη φορολογία που επέβαλε δυσαρέστησε τον λαό και έδωσε την ευκαιρία στον Αρτάβανο να τον δολοφονήσει.

II

(5ος αι. μ.Χ.). Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως (471-489). Προηγουμένως είχε διατελέσει μεγάλος ορφανοτρόφος. Αντιτάχτηκε γενναία στην Εγκύκλιο του σφετεριστή του θρόνου Βασιλίσκου (475-477) με την οποία αποκηρύσσονταν υπέρ των μονοφυσιτών οι αποφάσεις της Δ’ Οικουμενικής Συνόδου. Στην προσπάθειά του να συμφιλιώσει ορθόδοξους και μονοφυσίτες συνετέλεσε στην έκδοση επί αυτοκράτορα Ζήνωνα (477-491) του Ενωτικού (482). Το νέο διάταγμα δυσαρέστησε τους ορθόδοξους που κατέφυγαν, με επικεφαλής τον έκπτωτο πατριάρχη Αλεξανδρείας Ιωάννη, στον πάπα Φήλιξ, από τον οποίο ζήτησαν τη συμπαράστασή του. Ο πάπας καθαίρεσε και αφόρισε σε δύο συνόδους (484 και 485) τον Α. και ο εκείνος, απαντώντας, διέγραψε το όνομα του πάπα από τα δίπτυχα της εκκλησίας της Κωνσταντινούπολης. Έτσι, προκλήθηκε το πρώτο σχίσμα μεταξύ Ρώμης και Κωνσταντινούπολης που είναι γνωστό ως Ακακιανό σχίσμα και διήρκεσε 35 χρόνια, από το 484 έως το 519, όταν επί Ιουστίνου Α’ (518-527) ακυρώθηκε το επίμαχο Ενωτικό. Από το συγγραφικό του έργο σώζονται τρεις επιστολές (μία προς τον πάπα Σιμπλίκιο και από μία προς τους πατριάρχες Αλεξανδρείας Πέτρο Γ’ και Αντιοχείας Πέτρο Γναφέα).

III

Όνομα αγίων της Ανατ. Ορθόδοξης Εκκλησίας.

1. Όσιος και ομολογητής. Κατά τον διωγμό του αυτοκράτορα Δέκιου (249-251) συνελήφθη και βασανίστηκε απάνθρωπα για την πίστη του. Ελευθερώθηκε όμως με επέμβαση του αυτοκράτορα. Η μνήμη του τιμάται στις 31 Μαρτίου. Πολλές φορές στα συναξάρια και στα μηναία συγχέεται με τον ομώνυμο άγιο επίσκοπο Μελιτηνής που τιμάται στις 18 Απριλίου. Πολλοί ισχυρίζονται ότι και ο ίδιος ήταν επίσκοπος Μελιτηνής. Αυτό όμως δεν είναι εξακριβωμένο.

2. Μάρτυρας. Μαρτύρησε μαζί με τον Κοδράτο και τον Στρατόνικο, με τους οποίους και συνεορτάζει στις 4 Μαρτίου. Και οι τρεις ήταν δήμιοι. Το θάρρος και η υπομονή που έδειχναν κατά το μαρτύριό τους οι μάρτυρες Παύλος και Ιουλιανή, τους έκαναν χριστιανούς. Αποκεφαλίστηκαν στην Πτολεμαΐδα επί Αυρηλιανού (270-275).

3. Α. ο Καππαδόκης. Ήταν εκατόνταρχος του ρωμαϊκού στρατού. Ομολόγησε με θάρρος την πίστη του στον άρχοντα της Καππαδοκίας Φλάβιο Φίρμο. Συνελήφθη και στάλθηκε δέσμιος στο Βυζάντιο όπου αποκεφαλίστηκε το 303 ή 306 μ.Χ. Τιμήθηκε νωρίς ως άγιος στην Κωνσταντινούπολη. Εορτάζεται στις 7 Μαΐου και από τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία. Στη Δύση θεωρείται ο προστάτης των αθλητών.

4. Μάρτυρας. Αποκεφαλίστηκε στη Μίλητο στα χρόνια του Λικίνιου. Εορτάζεται στις 28 Ιουλίου.

5. Ένας από τους σαράντα μάρτυρες,πουμαρτύρησαν στη Σεβάστεια επί Λικινίου. Εορτάζεται στις 9 Μαρτίου.

6. Α. ο Πρεσβύτερος. Αποκεφαλίστηκε στην Προύσα μαζί με τον επίσκοπο Πατρίκιο και τους πρεσβύτερους Μένανδρο και Πολύαινο με διαταγή του υπατικού Ιουλίου. Η μνήμη του τιμάται στις 19 Μαΐου.

7. Επίσκοπος Μελιτηνής. Πήρε μέρος στην Γ’ Οικουμενική Σύνοδο (431) ως επίσκοπος Μελιτηνής. Τάχτηκε κατά του Νεστόριου και του Ιωάννη Αντιοχείας. Ήταν μέλος της επιτροπής που στάλθηκε στον αυτοκράτορα να τον ενημερώσει για τις εργασίες και τις αποφάσεις της συνόδου. Σώζεται μια ομιλία του σχετικά με το πρόσωπο του Χριστού και μια επιστολή του προς τους επισκόπους της Αρμενίας όπου καταδικάζει τον Θεόδωρο Μοψουεστίας.

8. Α. ο Αμίδης. Επίσκοπος της σημερινής πόλης Ντιαρμπεκίρ. Βοήθησε τους ορθόδοξους της Περσίας το 419 και πήρε ενεργό μέρος στη σύνοδο της Σελεύκειας το 420. Κατά τον Βυζαντινοπερσικό πόλεμο του 421-422 έδειξε όλο το μεγαλείο της χριστιανικής αγάπης. Με χρήματα που συγκέντρωσε, ελευθέρωσε 7.000 Πέρσες στρατιώτες που είχαν πιαστεί αιχμάλωτοι από τους Βυζαντινούς. Τιμάται στις 9 Απριλίου.

9. Α. ο εν Κλίμακι (6ος αι.). Κατά τον συγγραφέα της Κλίμακας Ιωάννη, από μικρός ακολούθησε τον μοναχικό βίο. Μόνασε εννιά χρόνια στη Μικρά Ασία κοντά σε έναν δύστροπο γέροντα μοναχό που τον κακομεταχειριζόταν. Ο Α. πέθανε από τις κακουχίες και ο κακός γέροντας μετανιωμένος για τη συμπεριφορά του έχτισε κελί κοντά στον τάφο του πρώην υποτακτικού του και πέρασε την υπόλοιπη ζωή του εν προσευχή και μετανοία. Ο όσιος Α. θεωρείται τυπικό παράδειγμα ανεξικακίας, υπομονής και αγαθότητας. Τιμάται στις 26 Νοεμβρίου.

10. Α. ο Καυσοκαλυβίτης (; – 1730). Καταγόταν από τη Γάλιτσα των Αγράφων. Έγινε μοναχός στο μοναστήρι της Σουργίας (κοντά στη Μακρινίτσα του Βόλου). Γρήγορα όμως αναχώρησε για το Άγιον Όρος όπου μόνασε σε διάφορα μοναστήρια. Τελικά, για μεγαλύτερη ησυχία κατέφυγε στην ερημική και απρόσιτη περιοχή Καυσοκαλύβια όπου ασκήτεψε έως τον θάνατό του. Χάρη στην αυστηρή του άσκηση έφτασε σε ψηλό σημείο αγιότητας και τελειότητας με αποτέλεσμα να βλέπει αποκαλύψεις και οράματα, όπως οι ησυχαστές τον 14ο αι. Η σκήτη του θεωρείται ιερό προσκύνημα.

11. Ο οσιομάρτυρας(; – 1815). Νεομάρτυρας στη Νιβόρη της Θεσσαλονίκης. Το κοσμικό του όνομα ήταν Αθανάσιος. Ασπάστηκε με βία τον ισλαμισμό στη νεότητά του. Όταν ανδρώθηκε έγινε μοναχός στο Άγιον Όρος με το όνομα Α. Αργότερα, στην Κωνσταντινούπολη, κήρυξε με θάρρος την πίστη του. Βασανίστηκε σκληρά από τους Τούρκους και αποκεφαλίστηκε στην Κωνσταντινούπολη.

IV

Όνομα επισκόπων της Ανατ. Ορθόδοξης Εκκλησίας.

1. Επίσκοπος Βέροιας της Συρίας(322 – 432;). Νέος ασπάστηκε τον μοναχισμό. Μόνασε στο μοναστήρι Γινδάρου της Αντιοχείας. Το 378 χειροτονήθηκε επίσκοπος Βέροιας από τον πατριάρχη Αντιοχείας Μελέτιο. Πήρε μέρος στη Β’ Οικουμενική Σύνοδο (381) και καταπολέμησε την αίρεση του Νεστόριου. Ήταν από τους φανατικούς πολέμιους του Ιωάννη του Χρυσόστομου και, ως μέλος της συνόδου της Δρυός (403), καταδίκασε τον μεγάλο ιεράρχη. Κατά τον βιογράφο του Χρυσόστομου Παλλάδιο, η συμπεριφορά αυτή του Α. οφειλόταν σε προσωπικά κίνητρα. Πέθανε σε ηλικία 110 ετών. Από τα έργα του σώζονται μόνο τρεις επιστολές, μία προς τον Κύριλλο Αλεξανδρείας και δύο σε λατινική μετάφραση προς τον νεστοριανό επίσκοπο Ιεράπολης Αλέξανδρο. Αποδίδεται ακόμη στον Α. μια ομολογία πίστης. Αμφισβητείται όμως η γνησιότητα του κειμένου.

2. Επίσκοπος Καισαρείας Παλαιστίνης (4ος αι.). Διαδέχτηκε στον επισκοπικό θρόνο το 340 τον εκκλησιαστικό ιστορικό Ευσέβιο, του οποίου ήταν μαθητής. Κατά τον Ιερώνυμο, είχε χάσει το ένα του μάτι, γι’ αυτό και τον αποκαλεί μονόφθαλμο. Έδειξε μεγάλο ενδιαφέρον για τα γράμματα και συνέβαλε στον εμπλουτισμό της Βιβλιοθήκης της Καισαρείας. Το έργο του όμως αμαυρώθηκε γιατί ακολούθησε ορισμένες από τις ιδέες του Αρείου και έγινε αρχηγός της αρειανής ομάδας των Ομοίων που πίστευαν ότι ο Υιός είναι όμοιος προς τον Πατέρα μόνο κατά τη βούληση. Καθαιρέθηκε από τη σύνοδο της Σελευκείας, αλλά αποκαταστάθηκε από άλλη σύνοδο στην Κωνσταντινούπολη. Ο Α. δεν είχε σταθερότητα στις δοξασίες του και επηρεαζόταν από τη θρησκευτική τοποθέτηση των αυτοκρατόρων του Βυζαντίου. Έτσι, ανάλογα με τις θέσεις των αυτοκρατόρων, άλλοτε ήταν υπέρμαχος του δόγματος της Νίκαιας και άλλοτε έκλινε προς τον αρειανισμό. Το 385, λίγο πριν από τον θάνατό του, καθαιρέθηκε και πάλι από τη σύνοδο της Λαμψάκου. Έγραψε τη βιογραφία του δασκάλου του Ευσεβίου, 17 ερμηνευτικά βιβλία στον Εκκλησιαστή του Σολομώντα, Αντιλογία προς τον Μάρκελο Άγκυρα κ.ά.

3. Επίσκοπος Σελευκείας (5ος αι.). Φοίτησε στη σχολή της Έδεσσας στη Μεσοποταμία. Ίσως γι’ αυτό του δόθηκε η επωνυμία Ασσύριος. Το 485 διαδέχτηκε στον θρόνο της Σελευκείας τον επίσκοπο Βαβαίο. Θεωρείται πρώτος πατριάρχης των νεστοριανών. Ήταν όμως αμφίβολης δογματικής τοποθέτησης, γιατί άλλοτε εμφανιζόταν ως ορθόδοξος και άλλοτε ως αρειανός.

4. Επίσκοπος Τραπεζούντας (1339-41). Έζησε κατά την περίοδο των εμφύλιων πολέμων και των επιδρομών των Τουρκομάνων, μετά τον θάνατο του αυτοκράτορα Βασιλείου Α’. Ανέπτυξε πλούσια φιλανθρωπική δράση. Για το έργο του ονομάστηκε πολύς εν ελεεί και φιλούμενος.

V

Επώνυμο αγωνιστών του 1821.

1. Δάσκαλος από το Καρλόβασι της Σάμου. Η βουλή της Σάμου τον χρησιμοποίησε για τη διάδοση της επαναστατικής ιδέας και την εμψύχωση του λαού. Έκανε επίσης εράνους για τη Χίο και την Ύδρα.

2. Αντώνιος. Γεννήθηκε στην Αθήνα. Πολέμησε στο σώμα του στρατηγού Μακρυγιάννη, τον οποίο συνόδευσε και όταν έφυγε από την πολιορκημένη Ακρόπολη για να κατατοπίσει την κυβέρνηση στην Αίγινα για όσα μεσολαβούσαν στο φρούριο. Πήρε μέρος σε πολλές μάχες. Σκοτώθηκε τον Απρίλιο του 1827 στον Πειραιά.